Czym jest terapia substytucyjna cz. 2

1. Skuteczne leczenie

Aby leczenie substytucyjne (tak jak każde inne) przynosiło pożądane efekty, powinno:

  • uwzględniać potrzeby osadzonych,
  • być indywidualnie dobrane dla każdego pacjenta, jeżeli chodzi o czas trwania oraz ustalenie dawki leku,
  • być prowadzone z zachowaniem ciągłości terapii, to znaczy po przyjęciu do jednostki penitencjarnej i po jej opuszczeniu.

Skutecznie prowadzona terapia substytucyjna daje pacjentom wiele korzyści:

  • pomaga im utrzymać się przy życiu,
  • umożliwia przejście na abstynencję lub na ustabilizowany model przyjmowania środków zastępczych,
  • normalizuje ich życie społeczne,
  • przynosi poprawę stanu zdrowia fizycznego,
  • zmniejsza ryzyko transmisji zakażeń krwiopochodnych (szczególnie HIV i HCV) oraz
  • ogranicza podejmowanie aktywności o charakterze przestępczym.

Tego typu terapia okazuje się wartościowa także dla ogółu społeczeństwa przez:

  • poprawę stanu zdrowia publicznego,
  • redukcję nowych przypadków HIV i innych zakażeń,
  • zmniejszenie kosztów, generowanych w ramach działalności pomocy społecznej
  • oraz wymiaru sprawiedliwości.


Programy leczenia substytucyjnego różnią się od siebie czasem trwania, wysokością dawek stosowanych środków oraz wdrażanymi schematami. Pomimo wielu dowodów naukowych (Zickler, 1999), wskazujących na to, że leczenie substytucyjne, a szczególnie leczenie metadonowe, wykazuje zwiększoną skuteczność w przypadku aplikacji wyższych dawek podtrzymujących, duża liczba tego typu programów opiera się na krótkoterminowej detoksykacji pacjenta, powiązanej ze stopniowym zmniejszaniem porcji leku.

Poprzez stosowanie terapii substytucyjnej wyłącznie w formie detoksykacji, ogranicza się jej potencjał terapeutyczny. Leczenie podtrzymujące ma na celu przede wszystkim ustabilizowanie stanu zdrowia osoby uzależnionej i jej reintegrację społeczną. Jak pokazały wyniki badań (WHO, Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości oraz UNAIDS, 2004), u większości osób uzależnionych od opiatów:

(...) poziom znaczącej poprawy osiąga się po około 90 dniach wdrażania leczenia, a kolejne miesiące przynoszą dalsze korzyści. Z uwagi na fakt, że pacjenci często decydują się na przedwczesne zakończenie leczenia (mimo, że decyzja ta wiąże się z wysokim ryzykiem powrotu do nałogu), programy metadonowe powinny zawierać strategie aktywizujące podopiecznych do utrzymania się w leczeniu przede wszystkim dlatego, że wielu z nich potrzebuje terapii rozłożonej na lata.